Legenda zwana Toyota Sports 800

Toyota Sports 800 to pierwszy sportowy samochód firmy Toyota i pierwszy na świecie kabriolet z dachem typu Targa. Eksperymentalny prototyp Toyota Sports 800 Gas Turbine Hybrid był także zapowiedzią bijącego dziś rekordy popularności napędu hybrydowego.

Nazywam się Publica. Toyota Publica

We wrześniu 1955 r. japońskie ministerstwo handlu i przemysłu (MITI) ogłosiło konkurs na projekt i produkcję popularnego, masowego samochodu. Prędkość maksymalną określono na 100 km/h, a zużycie paliwa – poniżej 3,5 l/100 km przy prędkości 60 km/h. Eiji Toyoda zaproponował koncepcję pojazdu z silnikiem umieszczonym z przodu i napędzającym koła przedniej osi, jednak ostatecznie postawiono na tylny napęd. Dla redukcji masy dwucylindrowy silnik był chłodzony powietrzem. Przykładem sukcesu takiego rozwiązania był podbijający Francję i rynki wielu krajów Europy Citroën 2CV.

Eiji Toyoda określił maksymalną pojemność skokową na 700 cm³. Inżynierowie Toyoty ściśle spełnili zalecenia prezesa koncernu: zaprojektowany przez nich silnik miał dokładnie 697 cm³ pojemności. Dwa cylindry ustawiono naprzeciw siebie w układzie bokser. 28-konnej jednostce nadano symbol U. Autorem projektu zgrabnego, dwudrzwiowego nadwozia, nawiązującego do stylu włoskich designerów Pietro Frua, Giacinto Ghia czy Giovanni Battista „Pinin” Farina był Tatsuo Hasegewa (1916–2008), konstruktor lotniczy i projektant światowego hitu – modelu Corolla. Toyota Publica (UP10) zadebiutowała w czerwcu 1961 roku.

Szokujący koncept

Toyota Publica (Japończycy wymawiają to słowo „paburika”) alias Toyota 700 przyniosła koncernowi pierwsze wielkie zwycięstwo – przełamała dominację na japońskim rynku minisamochodów z silnikami do 360 cm³ pojemności, zwanych kei-cars. Toyota Publica była samochodem o minimalnym poziomie wyposażenia, jednak cena 389 tys. jenów zapewniła jej natychmiastowy sukces rynkowy.

Następnym krokiem była trzydrzwiowa Publica Station Wagon, zaś po udanej wersji kombi nadszedł czas na stylowy samochód sportowy. 25 października 1962 r. jedną z największych sensacji 9. edycji Tokyo Motor Show w hali wystawowej Harumi był koncepcyjny prototyp Toyota Publica Sports. Niezwykłym rozwiązaniem rodem z filmów sci-fi był przesuwany do tyłu niczym w samolocie myśliwskim lub w statku kosmicznym kopułowy dach. Kubełkowe, sportowe fotele, trójramienna kierownica i wskaźniki w tubach z chromowanymi ramkami kojarzyły się raczej z ekskluzywnymi włoskimi samochodami klasy GT niż ze sportowym autem dla ludu.

Linia nadwozia zafascynowała tłumy zwiedzające tokijską wystawę. Toyota Publica nagle przeobraziła się w samochód marzeń! Wielki aplauz publiczności był dla prezesa Toyody czytelnym sygnałem, że Japończycy oczekują prawdziwego coupé ze stylowym, nieco futurystycznym nadwoziem. Nawet, jeśli pod maską pracował zaledwie 28-konny, dwucylindrowy bokser.

Yota-Hachi

Tatsuo Hasegewa oraz Shozo Sato przygotowali kilka prototypów, zbliżonych do konceptu Toyota Publica Sports. Wszystkie posiadały charakterystyczny kształt kropli. Kropla jako idealnie aerodynamiczny kształt inspirowała designerów także w detalach, na przykład w umieszczonych na przednich błotnikach kloszach kierunkowskazów, a nawet w osłonach zawiasów pokrywy silnika. Hasegawa miał duże doświadczenie w projektach lotniczych, które odegrało kluczową rolę w uzyskaniu niskiego współczynnika oporu powietrza i niewielkiej masy (580 kg).

Drzwi i pokrywa silnika były wykonane ze stopu aluminium. Innowacyjnym rozwiązaniem był zdejmowany aluminiowy panel dachowy, który po demontażu mieścił się w bagażniku. Wbrew popularnemu przekonaniu, to właśnie Toyota Sports 800, a nie produkowane od grudnia 1966 r. Porsche 911 Targa, była pierwszym seryjnie produkowanym samochodem z dachem zwanym dziś Targa top lub T-Top. Inną nowością były zastosowane po raz pierwszy w japońskim samochodzie gięte szyby boczne.

Dwuosobowe auto posiadało samonośne nadwozie. Dzięki zastosowaniu dwóch wyczynowych gaźników Aisan moc silnika U w produkcyjnej wersji wzrosła do 45 KM przy 5400 obr./min. Pojemność jednostki została zwiększona do 790 cm3. W nowym modelu zastosowano czterobiegową skrzynię manualną i hamulce bębnowe wszystkich kół. Podczas testów osiągnięto prędkość maksymalną 156 km/h. Przy jeździe ze stałą prędkością 70 km/h zużycie paliwa nie przekraczało 4 litrów na 100 km.

Mimo skromnych rozmiarów (3,58 m długości) wnętrze Toyoty Sports 800 prezentowało się znakomicie, niczym w rasowym włoskim coupé: aluminiowy panel kokpitu, wskaźniki z chromowanymi ramkami, trójramienna kierownica oraz głębokie fotele jednoznacznie kojarzyły się ze sportem. Nie bez powodu – Sports 800 to pierwszy sportowy samochód w historii koncernu Toyota. Oficjalna prezentacja modelu oznaczonego kodem UP15 odbyła się 26 września 1964 r. podczas 11. edycji Tokyo Motor Show w halach Harumi. Toyota Sports 800 stała się sensacją tej prestiżowej imprezy, zyskując potoczną nazwę „Yota-Hachi” (Toyota 8).

Produkcja

Montaż Sports 800 odbywał się w wydzielonej hali zakładów Kanto Auto Works współpracujących z Toyotą. Do końca 1965 r. zbudowano 1235 egzemplarzy, które sprzedawane były na zamówienie w salonach Toyoty. W następnym roku zbudowano 703 auta, w 1968 – 440, a od stycznia do października 1969 r. – zaledwie 215 wozów. Produkcyjny bilans zamyka się więc liczbą 3131 egzemplarzy. Przez cały okres produkcji wygląd zewnętrzny auta nie uległ znaczącym zmianom, jeśli nie liczyć modyfikacji kształtu atrapy, zderzaków oraz kształtu świateł obrysowych (side markers). W drugim roku produkcji wprowadzono także zmodyfikowaną skrzynię biegów z synchronizowaną „jedynką”.

Kto kupował Toyotę Sports 800? Przede wszystkim młoda, choć nieźle sytuowana klientela, oczekująca dobrych osiągów i nietuzinkowego wyglądu za cenę około miliona jenów. Specyficzną grupę kilkuset klientów stanowili amerykańscy żołnierze i oficerowie The United States Forces Japan, czyli sił okupacyjnych na wyspach japońskich. Szczególnym skupiskiem fanów Toyoty Sports 800 była Okinawa z potężną bazą USA Air Force w Kadena. W tym czasie trwała wojna w Wietnamie, a Kadena Air Base stanowiła jedną z najważniejszych lokalizacji jednostek USAG (garnizonu na Okinawie). Szacuje się, że powstało około 300 egzemplarzy z kierownicą po lewej stronie (LHD), choć oficjalnie Toyota Sports 800 nigdy nie była przeznaczona na eksport do USA.

Przy zakupie Sports 800 klienci mieli ograniczony wybór opcji. „Yota-Hachi” była oferowana w 3 kolorach: w jaskrawej jak Słońce Nipponu czerwieni Seminole Red oraz w metalizowanych odcieniach Amethyst Silver i Zircon Blue Metallic. Od 1967 r. firma Enkei, a rok później jej konkurent Watanabe rozpoczęły produkcję stylowych, a dziś kultowych felg aluminiowych. Obręcze z lekkich stopów oferowali także inni producenci z Japonii, USA i Europy. Szykownym dodatkiem były „stożkowe” lusterka wsteczne, montowane, jak przystało na japońskie auto, na przednich błotnikach.

Sports 800 na torze

Szef działu rozwoju Toyoty, Jiro Kawano, był fanem sportów motorowych, który rozumiał ich znaczenie dla promocji marki. Prezes Eiji Toyoda widział w sportowej aktywności koncernu wielką szansę. Do tego zobowiązywała nawet nazwa „Sports 800”. W rozgrywanym na torze Suzuka (Honsiu) Grand Prix Japonii Toyota zadebiutowała w 1963 roku. Liczący 5,8 km długości tor stał się areną zmagań czołowych japońskich zespołów fabrycznych.

18 lipca 1965 r. Tôjirô Ukiya zwyciężył debiutancki dla Sports 800 wyścig All Japan Car Club Championship (AJCCC) na torze Funabashi. Srebrne auto z numerem startowym „20” i białym pasem na dachu oraz masce okazało się bezkonkurencyjne, pokonując legendarnego brytyjskiego Lotusa Elan i całą konkurencję „Made in Japan”: Prince, Isuzu i Datsuny. Do sukcesu przyczyniła się znakomita taktyka kierowcy, lecz także trwały i ekonomiczny silnik, dzięki któremu Ukiya osiągnął metę, nie tracąc czasu na tankowanie.

16 stycznia 1966 r. Shihomi Hosoya, nieprzeciętnie utalentowany mistrz z teamu Toyoty, zwyciężył wyścig na dystansie 500 km na torze Suzuka. 26 czerwca 1966 r. pierwsza sportowa Toyota wystartowała w wyścigu 1000 km Suzuka. Zwycięzcą okazał się Sachio Fukuzawa, kierowca Toyoty GT2000, zaś mniejszy „Yota-Hachi” finiszował na 4. miejscu. Kolejny sezon był również udany. 8-9 kwietnia 1967 r. w trwającym 24 godziny wyścigu na torze Fuji International Speedway Toyota Sports 800 (nr startowy 6) załogi Takahashi/Kani zdobyła 3. pozycję. Najwyższe miejsca na podium należały do załóg Toyoty GT2000: Hosoya/Ohtsubo oraz Tsutsumi/Fushida.

Przełomowy koncept – hybryda

Toyota i hybrydy? Pierwsze nasze skojarzenie to Prius. Słusznie, bo model ten już 20 lat temu przetarł szlak dla seryjnych pojazdów hybrydowych. Z roku na rok jest ich coraz więcej: Yaris, Auris, RAV4, Toyota C-HR, a także wszystkie (z wyjątkiem terenowych GX i LX) modele marki Lexus. Zanim do produkcji trafiły pojazdy z napędem Hybrid Synergy Drive i logotypem na niebieskim tle, przez lata koncern eksperymentował z różnymi rodzajami napędu, łącząc je ze sobą. Dlatego też pierwszy hybrydowy napęd Toyoty jest co najmniej o dwie dekady starszy niż znany nam rewolucyjny Prius.

26 października 1977 r. rozpoczęła się 22. edycja Tokyo Motor Show. Hasło targów brzmiało „Fuel saving” (oszczędzanie paliwa). Sensacją na ekspozycji Toyoty był eksperymentalny prototyp Sports 800 Gas Turbine Hybrid. Prace nad jego budową rozpoczęły się jeszcze w 1969 r. Turbina gazowa współpracowała z elektrycznym silnikiem. Jedną z niewielu zewnętrznych różnic w porównaniu do seryjnego auta był dodatkowy wlot powietrza na masce. Pojazd testowano do końca lat 70. i często wystawiano, jednak tylko nieliczni wierzyli, że napęd hybrydowy trafi kiedykolwiek do masowej produkcji. Przełomu dokonała dopiero Toyota Prius, której pierwsze egzemplarze trafiły do japońskich salonów sprzedaży 10 grudnia 1997 r.

Sports 800 – pierwszy sportowy samochód Toyoty był i nadal pozostaje niezwykle istotnym punktem w historii marki. Dziś Toyota Sports 800 jest niezwykłym rarytasem dla zamożnych kolekcjonerów. Szacuje się, że przetrwało ok. 300 oryginalnych egzemplarzy, a zdecydowana większość znajduje się oczywiście w Japonii. Warto dodać, że niemal bliźniaczy silnik o symbolu 2U-B (moc 36 KM) od listopada 1967 r. był montowany w małym dostawczym MiniAce. Dziedzictwo „Yota-Hachi” przetrwało do dziś dzięki kolejnym sportowym modelom Toyoty, aż po aktualne sportowe coupe Toyota GT86. Pod jego maską pracuje silnik, którego cztery cylindry są ustawione w układzie bokser, tak jak w Sports 800.